Rodzaje umów

1. Pracovní smlouva – umowa o pracę

Każda umowa o pracę musi zawierać trzy podstawowe ustalenia: rodzaj pracy, miejsce jej wykonania oraz datę rozpoczęcia stosunku pracy. Wysokość wynagrodzenia, sposób i termin wypłaty można określić bezpośrednio w umowie lub w osobnym dokumencie (tzw. mzdový výměr). W umowie o pracę precyzuje się również wymiar urlopu czy długość okresu próbnego (maksymalnie 3 miesiące).

Umowę o pracę podpisujemy:

1. na czas określony (pracovní smlouva na dobu určitou) można zawierać maksymalnie na 3 lata. Po tym czasie pracodawca może ją jeszcze dwa razy przedłużyć. Oznacza to więc, że zatrudnienie na czas określony w tej samej firmie może trwać najdłużej 9 lat (3 x 3 lata).

2. na czas nieokreślony (pracovní smlouva na dobu neurčitou), gdy umowa nie określa daty rozwiązania stosunku pracy.

Stosunek pracy kończy się za porozumieniem (istnieje możliwość natychmiastowego rozwiązania umowy), złożeniem wypowiedzenia, natychmiastowym rozwiązaniem umowy czy też rozwiązaniem umowy w okresie próbnym (pracodawca nie może jednak tego dokonać w ciągu pierwszych 14 dni). Może również minąć czas, na jaki umowa była zawarta.

Przy rozwiązywaniu umowy obowiązuje okres wypowiedzenia, który trwa minimalnie 2 miesiące i rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po złożeniu wypowiedzenia.

Urlop wypoczynkowy przy umowie o pracę

W przypadku całego etatu (40 godzin tygodniowo) pracownikowi przysługują minimalnie 4 tygodnie urlopu wypoczynkowego  na rok. Jeśli jednak nie miałby możliwości wykorzystania całego urlopu w danym roku, pozostałe dni przechodzą na rok następny. Zatrudniony może też wyrazić zgodę, aby urlop wykorzystać jeszcze później – w kolejnym roku.

Urlop przysługuje pracownikowi, który był zatrudniony u jednego pracodawcy minimalnie 60 dni. Oczywiście jeśli umowa nie obejmowała całego roku, lub jeśli stosunek pracy został przerwany, urlop ulega skróceniu – za każdy przepracowany miesiąc przysługuje 1/12 urlopu należnego za rok pracy. Jeśli pracownik nie przepracował 60 dni, przysługuje mu urlop w wymiarze 1/12 urlopu należnego za rok pracy za każde 21 dni, które przepracował.

W czasie urlopu pracownik otrzymuje średnie zarobki wyliczane na podstawie przepracowanego czasu oraz wynagrodzenia brutto z poprzednich trzech miesięcy kalendarzowych.

2. Dohoda o provedení práce (DPP) – „umowa o wykonaniu pracy”

Wymiar pracy u jednego pracodawcy nie może przekroczyć 300 godzin w danym roku kalendarzowym. Jeśli miesięczne wynagrodzenie nie przekroczy 10 000 KCZ, odprowadza się jedynie podatek, nie zostają potrącone składki na ubezpieczenie socjalne czy zdrowotne. Osoba zatrudniona na takiej umowie nie ma więc prawa do urlopu zdrowotnego i zazwyczaj nie przysługuje jej też urlop wypoczynkowy. Umowę taką można rozwiązać za porozumieniem stron, poprzez złożenie wypowiedzenia (okres wypowiedzenia wynosi wtedy 15 dni) lub rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym.  

3. Dohoda o pracovní činnosti (DPČ) – „umowa o czynności zawodowej”

W tym przypadku wymiar pracy nie może przekroczyć 20 godzin tygodniowo, co w rzeczywistości odpowiada ½ etatu. Jeśli wynagrodzenie przekracza 2 500 KCZ na miesiąc, odprowadza się nie tylko podatek, ale również składki na ubezpieczenia (zdrowotne i socjalne). Pracownikowi przysługuje więc urlop zdrowotny, zazwyczaj też w umowie określa się wymiar urlopu wypoczynkowego. Okres wypowiedzenia, podobnie jak w przypadku DPP, wynosi 15 dni.

!!! W Czeskiej Republice ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe. Jeśli więc wynagrodzenie pracownika nie podlega oskładkowaniu, powinien się zgłosić do ubezpieczalni (zdravotní pojišťovna) jako osoba bez opodatkowanego dochodu (osoba bez zdanitelných příjmů – OBZP) i samodzielnie opłacić ubezpieczenie. Wynosi ono 13,5 % płacy minimalnej, a więc 1485 KCZ miesięcznie. Ubezpieczenie zdrowotne należy opłacać do 8 dnia kolejnego miesiąca (np. za marzec zapłacimy do 8. kwietnia).

Płaca minimalna a płaca gwarantowana

Od 1. stycznia 2017 roku płaca minimalna w Czeskiej Republice uległa podwyższeniu i obecnie wynosi ona 11 000 KCZ na miesiąc, bądź 66 KCZ na godzinę. Płacą minimalną (minimální mzda) są objęte stanowiska, które nie wymagają specjalnych kwalifikacji (np. sprzątanie, doręczanie przesyłek, zbieranie i mycie naczyń itp.).

Stanowiska, do których potrzebne są konkretne umiejętności i wiedza objęte są tzw. płacą gwarantowaną (zaručená mzda), która jest wyższa niż płaca minimalna i dzieli się na siedem kategorii, w zależności od tego, jak skomplikowana będzie wykonywana praca oraz jakich umiejętności i wysiłku będzie wymagała. Poniższa tabelka przedstawia, czym charakteryzują się poszczególne kategorie:

Urlop zdrowotny

Pracownik, który zachorował (tzn. posiada zaświadczenie od lekarza, że jest chwilowo niezdolny do pracy) i podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu ma oczywiście prawo do urlopu zdrowotnego. Wypłacane w tym czasie stawki oraz podstawa ich wyliczenia różnią się w zależności od tego, czy rozlicza je pracodawca, czy państwo.

Kompensacja wynagrodzenia wypłacana przez pracodawcę

Pierwsze dwa tygodnie niedyspozycji opłaca pracodawca w formie tzw. kompensacji wynagrodzenia (náhrada mzdy). Pracodawca wypłaca pierwsze 14 dni urlopu zdrowotnego, ale kompensacja wynagrodzenia rozpoczyna się dopiero od czwartego dnia  - trzy pierwsze są więc bezpłatne. Ważne jest też to, że pracodawca opłaca wyłącznie dni robocze (bez weekendów czy świąt).

Aby obliczyć wysokość kompensacji wynagrodzenia, należy znać średnie wynagrodzenie pracownika, które wylicza się czterokrotnie w roku (do 1. stycznia, do 1. kwietnia, do 1. czerwca i do 1. października), sumując wynagrodzenie podstawowe oraz premie/dodatki itp. i dzieląc tę sumę przez ilość godzin pracy. Wysokość wypłacanej kompensacji opiera się na ćwierćroczu poprzedzającym to, w którym pracownik zachorował.

Średnie wynagrodzenie ulega dalej  redukcji według trzech granic redukcyjnych (redukční hranice – RH):

• gdy dosięga do I RH (164,85 KCZ) redukuje się je do 90%
• gdy dosięga do II RH (247,10 KCZ) redukuje się je do 60%
• gdy dosięga do III RH (494,20 KCZ) redukuję się je do 30%
• !!! gdy średnie wynagrodzenie przekracza wymienione granice, nie bierze się go pod uwagę przy wyliczaniu wymiaru urlopu zdrowotnego

I dopiero z tej kwoty, ze zredukowanego w ten sposób średniego zarobku pracownika, pracodawca wypłaca kompensację w wysokości 60% za każdą nieprzepracowaną godzinę.

Wymiar urlopu zdrowotnego wypłacanego przez państwo

Urlop zdrowotny (nemocenské dávky) jest wypłacany przez państwo, konkretnie przez powiatowe jednostki czeskiej administracji zabezpieczenia społecznego (Česká správa sociálního zabezpečení), dopiero od 15. dnia jego trwania, ale maksymalnie do 380 dni (obejmujących również poprzedni urlop zdrowotny w danym roku). W przeciwieństwie do kompensacji wynagrodzenia, którą wypłaca pracodawca, obejmuje dni kalendarzowe, a nie jedynie robocze.

Stawkę, którą wypłaca państwo, oblicza się na podstawie dochodu pracownika z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym udał się na urlop zdrowotny, dzielonych przez ilość dni kalendarzowych. Wyliczony w ten sposób średni dzienny dochód redukuje się według trzech granic redukcyjnych i dopiero z tej kwoty wylicza się 60%, co daje kwotę wypłacaną od 15. dnia trwania urlopu zdrowotnego.

W niektórych sytuacjach ubezpieczenie zdrowotne jest wypłacane osobie, która zakończyła już pracę w danej firmie. Jest to okres siedmiu dni od dnia skończenia zatrudnienia, które zapewniało wypłatę urlopu zdrowotnego, nazywany okresem ochronnym (ochranná lhůta).