Czy muszę się rejestrować do VAT?

Jest ona nieunikniona dla przedsiębiorców chcących dokonywać sprzedaży towarów lub usług do innych krajów UE. W Czechach, podobnie jak w Polsce, rozróżnia się rejestrację do VAT i do VAT-UE. To rejestracja do VAT-UE jest kluczowa. Zarówno w Polsce, jak i w Czechach istnieje możliwość rejestracji do VAT-UE bez wcześniejszej rejestracji do VAT. Różnica polega na tym, że w Czechach rejestrując się do VAT, automatycznie uzyskuje się VAT-UE. W Polsce nieuniknione jest dokonanie oddzielnego zgłoszenia.

Należy tutaj rozróżnić rejestrację jako czynny podatnik VAT (tzw. plátce DPH) oraz jako osoba identyfikowana do celów VAT (tzw. identifikovaná osoba).

Zgodnie z czeskim prawem czynny podatnik VAT to osoba (firma), która musi odprowadzać do Urzędu Skarbowego VAT, a co za tym idzie - regularnie się rozliczać z tego podatku. W Czechach większość czynnych podatników VAT rozlicza się w trybie miesięcznym. Istnieje też tryb kwartalny, ale mogą go wykorzystać jedynie podmioty, które działają jako aktywni podatnicy VAT od co najmniej 2 lat, a ich obroty w poprzednim roku nie przekroczyły 10 mln CZK.

Czynny podatnik VAT musi składać deklarację VAT wraz z tzw. raportem kontrolnym (kontrolní hlášení), w którym wymienia wszystkie krajowe faktury, zarówno te wystawione, jak i przyjęte. O tym obowiązku musi pamiętać zawsze, nawet jeśli w danym miesiącu firma pozostała nieaktywna, a deklaracja miałaby być „zerowa”.

Gdy firma dokonała sprzedaży do innego kraju UE, z której podatek VAT powinien rozliczyć odbiorca, powinna dodatkowo złożyć informację podsumowującą (souhrnné hlášení), która służy poszczególnym państwom UE do kontroli tego, czy podatek faktycznie został rozliczony. Informacje podsumowującą składa się tylko w tych miesiącach, w których miała miejsce opisywana transakcja.  

Obowiązek rejestracji jako czynny podatnik VAT powstaje z chwilą przekroczenia 2 mln CZK przychodu netto w ciągu 12 (lub mniej) miesięcy kalendarzowych. Za przychód uważa się tutaj wpłaty, jakie przedsiębiorca uzyskał z tytułu dostawy towaru lub usługi z miejscem realizacji na terenie Czech. Po przekroczeniu limitu należy złożyć wniosek o rejestrację jako czynny podatnik VAT w ciągu 15 dni od zakończenia miesiąca, w którym przychód przekroczył 2 mln CZK. 

Czynni podatnicy VAT mają prawo do odliczenia podatku VAT.

Osoba identyfikowana do celów VAT to z kolei osoba (firma) niebędąca czynnym podatnikiem VAT, która dokonuje wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i usług. Jest to więc podmiot, który może dokonywać sprzedaży do innych krajów UE, ale w Czechach pozostaje nadal „nievatowcem”. Osoby takie nie mają obowiązku regularnie składać deklaracje VAT. Robią to jedynie w tych miesiącach, w których dokonały wewnątrzwspólnotowej dostawy, dołączając do zeznania informację podsumowującą. Osoby identyfikowane nie składają w US raportu kontrolnego, ponieważ nie mają prawa do naliczania VAT. Nie przysługuje im też prawo do odliczenia tego podatku. 

Identyfikowaną osobą można zostać nie tylko przy sprzedaży do innego państwa UE, ale także przy przyjęciu usługi z miejscem realizacji na terenie Czech od podmiotu, który w Czechach nie ma siedziby lub dokonując zakupu towaru z innego państwa UE, przy czym całkowita wartość netto zakupionego towaru przekroczy w ciągu roku 326 000 CZK. Te przypadki również obligują do rejestracji jako osoba identyfikowana do celów VAT. Nie trzeba się od razu rejestrować jako czynny podatnik VAT.

Wniosek o rejestrację jako osoba odentyfikowana należy złożyć w ciągu 15 dni od zakończenia miesiąca, w którym miały miejsce transakcej opisane powyżej.  

Osoba identyfikowana jest odpowiednikiem VAT-UE. 

Dobrowolna rejestracja do VAT lub VAT-UE

W przypadku tzw. dobrowolnej rejestracji Urząd Skarbowy weryfikuje, czy wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą na terenie Czech. Przedsiębiorcy, osoby fizyczne, mieszkające poza granicami Czech są zobowiązani do wskazania stałego miejsca prowadzenia działalności na terenie Czech. Wirtualne biura, z których obecnie korzysta wiele firm, nie są stałym miejscem prowadzenia działalności, a jedynie udostępniają adres rejestrowy i obsługują korespondencję, zapewniając kontakt między przedsiębiorcą, a organami administracji państwowej. O to samo będzie więc dopytywać US w przypadku dobrowolnej rejestracji spółek, których siedziba zarejestrowana jest właśnie na tzw. wirtualnym adresie. Do wniosku o rejestrację warto dołączyć dokumenty, które poświadczą współpracę z czeskimi kontrahentami (np. umowy czy faktury) lub chęć jej podjęcia (np. korespondencja handlowa).

Polskich przedsiębiorców często dziwi, że dobrowolna rejestracja do VAT lub VAT-UE jest procedurą wymagającą dobrego przygotowania, a co za tym nierzadko idzie – poniesienia kosztów. Należy mieć jednak na uwadze, że w przeszłości często dochodziło do wyłudzeń VAT, gdy np. czeska spółka dokonywała wewnątrzwspólnotowego obrotu towarami, przy czym przedmiot sprzedaży zwolnionej z VAT nigdy nie znalazł się w Czechach (popularnym towarem były oczywiście samochody). Poprzez weryfikację US broni się przed nieuczciwymi praktykami – stosuje więc środek zapobiegawczy. W tym miejscu warto podkreślić, że podczas gdy w Polsce rejestracja do VAT jest sprawą łatwą, ale późniejsze rozliczenia z polskim fiskusem nieraz wiążą się z niezapowiedzianymi kontrolami lub blokadą zwróconego VAT, w Czechach mamy sytuację odwrotną – rejestracja nie jest łatwa, ale pomyślnie zweryfikowany i zarejestrowany przedsiębiorca może w spokoju prowadzić swój biznes. Kontrole czeskiego US należą bowiem do rzadkości i zawsze muszą mieć uzasadnienie. Co więcej, dość często firmy są informowane o planowanej kontroli.

Po co się rejestrować do VAT?

1. Mimo że na pierwszy rzut oka rejestracja do VAT nie wydaje się być narzędziem marketingowym, w rzeczywistości może nim być. Jej dokonanie pociąga za sobą podwyższenie cen oferowanych produktów właśnie o wartość podatku VAT, przy czym wartości te będą mogli odliczyć wyłącznie kontrahenci będący aktywnymi podatnikami VAT. Dla sektora B2B rejestracja do VAT jest często oczywistością, co więcej – zdarza się, że zagraniczni partnerzy nie chcą podjąć współpracy z firmą, która nie jest zarejestrowana do VAT, ponieważ nie są w stanie zweryfikować jej rzetelności w systemie VIES.
   
   Obowiązek rejestracji do VAT mają firmy, których przychodzi w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych przekroczyły 2 mln koron. Mowa więc o kwocie, która dla małego przedsiębiorstwa może być odległą granicą. Dzięki dobrowolnej rejestracji firma wejdzie w krąg dobrze prosperujących podmiotów, podniesie się jej prestiż oraz wiarygodność.
    
2. Pod kątem ekonomicznym rejestracja do VAT jest korzystna, jeśli firma ma duże koszty prowadzenia działalności (dotyczy to przede wszystkim sektora handlowego czy przemysłu), ponieważ dzięki rejestracji może odliczyć VAT od faktur kosztowych otrzymanych od czynnych podatników VAT lub dokonywać zakupów po cenie netto w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Również w przypadku zakupów spoza UE obowiązywać będzie cena netto.

Przedsiębiorcy, którzy odnotowują małe koszty, ale „dużą wartość dodaną” powinni się dobrze zastanowić nad rejestracją do VAT. Odliczenia VAT mogą się okazać nieadekwatne w stosunku do formalności, jakich należy dotrzymywać w każdym miesiącu względem fiskusa. Co więcej – naliczenie VAT spowoduje podwyższenie ceny produktów, która sama w sobie zawiera już sporą marżę (mowa tutaj o branży konsultingowej, szkoleniowej, artystycznej czy rachunkowej itp.).