Czym jest formularz A1?
Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą bądź wykonująca pracę na rachunek pracodawcy w kilku krajach Unii Europejskiej czy Europejskiego Obszaru Gospodarczego bądź w Szwajcarii, może w tym samym czasie podlegać pod ustawodawstwo dotyczące zabezpieczenia społecznego tylko jednego z tych państw. Zasada ta nazywana jest zasadą jednego ustawodawstwa, a regulują ją na przepisy rozporządzeń Rady (EWG) oraz Parlamentu Europejskiego i Rady (WE). Wyznaczone ustawodawstwo dotyczy zarówno realizacji świadczeń, jak i opłacania składek ubezpieczeniowych i ma zastosowanie do wszystkich działów zabezpieczenia społecznego.
Formularz A1 stanowi zaświadczenie, że dana osoba podlega przepisom konkretnego państwa. Poniżej staramy się przybliżyć problematykę uzyskania dokumentu przez osoby mieszkające w Polsce, które na co dzień prowadzą swoją działalność w Czechach, ale planują realizować zadania również w innym kraju UE.
Lex loci laboris – miejsce wykonywania pracy
Chodzi tu o podstawową zasadę określania jednego ustawodawstwa, która polega na tym, że osoba zatrudniona lub wykonująca własną działalność podlega przepisom tego państwa, na terenie którego wykonuje pracę, bez względu na miejsce zamieszkania.
1) Pracownik
Pracownik, który wykonuje pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich podlega ustawodawstwu tego państwa, w którym ma miejsce zamieszkania, o ile większość swojej pracy wykonuje w tym właśnie państwie. Jeśli nie wykonuje większości swojej pracy w tym samym państwie, w którym mieszka, będzie podlegać ustawodawstwu państwa, na terenie którego znajduje się siedziba lub miejsce prowadzenia działalności pracodawcy. Jeśli pracownik wykonuje pracę dla kilku pracodawców, z których każdy ma siedzibę w innym państwie członkowskim, pracownik będzie podlegać ustawodawstwu państwa, na terenie którego mieszka.
2) Przedsiębiorca – osoba fizyczna
W przypadku osoby prowadzącej działalność jednoosobową w kilku państwach członkowskich obowiązuje ustawodawstwo kraju, w którym dana osoba mieszka i wykonuje przeważającą część swojej działalności. Jeśli jednak taka osoba działa w kilku państwach członkowskich i w żadnym z tych państw nie mieszka, będzie podlegać ustawodawstwu tego państwa, na terytorium którego znajduje się tzw. centrum interesów.
3) Przedsiębiorca i zatrudniony jednocześnie
Jeśli osoba prowadząca własną działalność gospodarczą na terenie jednego państwa członkowskiego i jednocześnie wykonuje pracę jako osoba zatrudniona w innym państwie członkowskim, będzie podlegać ustawodawstwu tego państwa, na terytorium którego wykonuje pracę jako osoba zatrudniona. To samo obowiązuje osobę, prowadzącą działalność jednoosobową w kilku państwach członkowskich i jednocześnie wykonującą pracę jako osoba zatrudniona w kilku państwach członkowskich. Ponieważ mowa tu o kilku państwach, zastosowanie będą miały reguły aplikowane przy ustalaniu ustawodawstwa dla pracownika (ad. 1).
Przeważająca część pracy
Dla określenia w jakim państwie dana osoba wykonuje przeważającą część pracy na swój lub cudzy rachunek wykorzystuje się następujące kryteria:
- a) w przypadku zatrudnienia brane są pod uwagę czas pracy lub wynagrodzenie,
- b) w przypadku własnej działalności znaczenie mają obrót, czas pracy, ilość wykonanych usług lub dochód.
Przy określaniu mającego zastosowanie ustawodawstwa uwzględnia się sytuację przewidywaną na następne 12 miesięcy kalendarzowych. Wskaźnik powyższych kryteriów mniejszy niż 25% wskazuje w ogólnej ocenie, że znaczna część działalności nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.
Centrum interesów
Ustala się je z uwzględnieniem wszystkich aspektów jednoosobowej działalności gospodarczej, w szczególności siedziby, stałego i fizycznego miejsca prowadzenia działalności, standardowego charakteru lub czasu trwania tej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiarów przedsiębiorcy. Przy określaniu właściwego ustawodawstwa uwzględnia się sytuację przewidywaną na następne 12 miesięcy kalendarzowych.
Wniosek o wydanie formularza A1
Służy to tego specjalny wzór wniosku, który składa się drogą elektroniczną, za pomocą skrzynki danych lub w sposób tradycyjny w czeskim urzędzie ds. zabezpieczenia społecznego (Česká správa sociálního zabezpečení), właściwym ze względu na siedzibę pracodawcy lub przedsiębiorcy.
Do wniosku dołącza się następujące załączniki:
- a) Uwierzytelniona kopia umowy (umów) o pracę wraz z wszelkimi zmianami i uzupełnieniami (w przypadku pracownika),
- b) Uwierzytelniona kopia dokumentów, na podstawie których prowadzona jest działalność w Republice Czeskiej i za granicą,
- c) Uwierzytelniona kopia potwierdzenia o podleganiu ustawodawstwu, które zostało wydane przez instytucję zagraniczną, o ile zostało ono wydane na okres, w którym zainteresowany składa wniosek,
- d) Oświadczenie honorowe zagranicznego (jeśli wnioskodawca ma zagranicznego pracodawcę).
Formularz jest wystawiany w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku i może obowiązywać na maksymalnie 24 miesiące. Warunkiem jego wystawienia jest odprowadzanie składek do czeskiego systemu zabezpieczenia społecznego przez okres minimalnie 2 miesięcy.
