Czym jest wolontariat?
Wolontariat to aktywność, którą człowiek realizuje dla innych, nie otrzymując w zamian materialnego wynagrodzenia. Motywacją dla takich osób jest często szykanie satysfakcji czy podwyższenie jakości własnego życia, altruizm lub inne społeczne bądź profesjonalne powody.
W Czechach rozróżniamy tzw. oficjalny i nieoficjalny wolontariat. Drugie określenie odnosi się do przypadku wzajemnej pomocy między fizycznymi osobami lub między osobą fizyczną, gdy wystarczy zawarcie ustnej umowy cywilnoprawnej. Wolontariat oficjalny polega na zaangażowaniu w organizacje non-profit, które uzyskały akredytację czeskiego MSW i zajmują się delegowaniem wolontariuszy do miejsc, gdzie ich pomoc jest potrzebna.
Drugi rodzaj wolontariatu jest regulowany przez ustawę o wolontariacie (zákon č. 198/2002 Sb., o dobrovolnické službě), która definiuje wolontariat jako:
- pomoc dla bezrobotnych, osób w niekorzystnej sytuacji społecznej, osób niepełnosprawnych, osób starszych, członków mniejszości narodowych, imigrantów, osób odbywających karę pozbawienia wolności, osób uzależnionych od narkotyków, osób cierpiących z powodu przemocy domowej, a także pomoc w opiece nad dziećmi, młodzieżą i rodzinami w czasie wolnym,
- pomoc w przypadku klęsk żywiołowych, katastrof ekologicznych lub humanitarnych, w ochronie i poprawie stanu środowiska, w trosce o zachowanie dziedzictwa kulturowego, w organizacji wydarzeń kulturalnych lub zbiórki pieniędzy na rzecz osób wymieniowych powyżej, lub
- pomoc we wdrażaniu programów rozwojowych oraz w ramach operacji, projektów i programów organizacji i instytucji międzynarodowych, w tym międzynarodowych organizacji pozarządowych.
Strony wolontariatu
Wolontariuszem może zostać osoba fizyczna, która ukończyła 15 lat i podejmuje działania na terytorium Republiki Czeskiej lub osoba, która ukończyła 18 lat i realizuje wolontariat za granicą.
Organizacje, które związane są z wolontariatem należy rozróżnić na organizacje „wysyłające” oraz „przyjmujące”.
Organizacje wysyłające
Do tych pierwszych zaliczają się organizacje pożytku publicznego z osobowością prawną oraz siedzibą na terenie Czech. Są to organizacje, które rekrutują wolontariuszy, zajmują się ich dokumentacją i przygotowaniem do zadań.
Mogą zawierać umowy z wolontariuszami, o ile uzyskały akredytację czeskiego MSW. Warunkami udzielenia akredytacji są:
- organizacja wysyłająca ma formę stowarzyszenia, fundacji, instytutu, spółdzielni społecznej, organizacji non-profit, kościoła lub związku wyznaniowego,
- organizacja nie była karana,
- organizacja udowodni, że jest w stanie zorganizować przygotowanie i przeprowadzenie wolontariatu (biorąc pod uwagę kwalifikacje członków organów czy personelu; biorąc pod uwagę konkretne projekty lub programy wolontariatu; oraz uwzględniając zdolność finansową organizacji).
Akredytacja jest udzielana na okres 4 lat, a dana organizacja zostaje wpisana na listę dostępną na stronach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (link tutaj).
Zaletą uzyskania akredytacji jest możliwość wnioskowania w MSW o dotacje państwowe na ubezpieczenia dla wolontariuszy, na część kosztów poniesionych na ich obsługę kadrową oraz przygotowanie do wolontariatu.
Organizacja wysyłająca wolontariusza do pracy musi wcześniej zawrzeć obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, które pokryje szkody wyrządzone wolontariuszowi lub przez wolontariusza przy realizacji powierzonych mu zadań. Wolontariusz odpowiada jedynie za szkody wyrządzone z premedytacją. Jeśli wolontariusz jest wysyłany za granicę, organizacja wysyłająca musi mu też zapewnić odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne.
Organizacje przyjmujące
Mogą nimi być osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego z osobowością prawną, na potrzeby których realizowany jest wolontariat. Warto zaznaczyć, że podmioty prawne mogą się zajmować działalnością gospodarczą (a więc mogą to być spółki kapitałowej, jak np. spółka z o.o. czy spółka akcyjna), ale jednocześnie muszą się angażować na polu działalności pożytku publicznego, a wolontariusz nie może dla takiego podmiotu wykonywać działań związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (tj. nie może być wykorzystywany do osiągnięcia zysku ekonomicznego organizacji).
Przed przydzieleniem wolontariusza do konkretnych działań, dochodzi do zawarcia umowy między organizacją wysyłającą oraz przyjmującą.
Umowa o wolontariat
Zostaje zawarta między wolontariuszem a organizacją wysyłającą i musi mieć formę pisemną, jeśli dotyczy wolontariatu długotrwałego (powyżej 3 miesiące), bądź krótkotrwałego wolontariatu za granicą. Jeśli wolontariusz nie jest osobą pełnoletnią, zawarcie umowy uzależnione jest od tego, czy opiekun prawny wolontariusza wyrazi na to pisemną zgodę.
Szczegóły umów o wolontariat określa §5 ustawy. Przepisy prawa pracy znajdują natomiast zastosowanie w odniesieniu do:
- godzin pracy, czasu odpoczynku, warunków przyznawania urlopu czy kieszonkowego,
- zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy.
Długoterminowa umowa o wolontariacie może przewidywać, że przed rozpoczęciem pracy wolontariusz poda zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego, którego opłacaniem zajmie się organizacja wysyłająca (składa zostanie wyliczona z minimalnej podstawy). Takie rozwiązanie jest możliwe tylko wtedy, gdy zadania w ramach wolontariatu są wykonywane co najmniej w zakresie przekraczającym średnio 20 godzin tygodniowo.
