Legislatywa
Dnia 1.01.2018. została uruchomiona ewidencja danych o rzeczywistych właścicielach podmiotów prawnych, prowadzona przez sądy rejestrowe. Ewidencję wprowadziła nowelizacja czeskiej ustawy nr 304/2013 Sb. o publicznych rejestrach osób prawnych i fizycznych oraz ewidencji funduszy powierniczych (Zákon č. 304/2013 Sb., o veřejných rejstřících právnických a fyzických osob a o evidenci svěřenských fondů) – dalej tylko ustawa o rejestrach. Nowelizacja implementuje legislatywę Unii Europejskiej. Problematyka jest też częściowo regulowana w ustawie nr 253/2008 Sb. o niektórych mechanizmach przeciwko legalizacji środków z działalności przestępczej i finansowaniu terroryzmu (Zákon č. 253/2008 Sb., o některých opatřeních proti legalizaci výnosů z trestné činnosti a financování terorismu). Wprowadzenie poprawki ma na celu zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Co to takiego?
Ewidencja danych o rzeczywistych właścicielach jest elektronicznym systemem informacyjnym administracji publicznej, prowadzonym przez sądy rejestrowe. Nie jest jednak rejestrem publicznym w rozumieniu ustawy o rejestrach. Nie jest więc systemem jawnym, co oznacza, że dane w nim zgromadzone nie są upubliczniane i pozostają do dyspozycji ograniczonego kręgu podmiotów. Oprócz zamawiających w przetargach publicznych oraz urzędu ochrony konkurencji (Úřad pro ochranu hospodářské soutěže) są to głównie organy ścigania, służby wywiadowcze, administracja podatkowa, Narodowy Bank Czeski (Česká národní banka), Najwyższa Izba Kontroli (Nejvyšší kontrolní úřad) i kilka innych.
W ograniczonym zakresie, dane z ewidencji mogą być też przekazywane osobie prywatnej, jeżeli osoba ta chce zapobiec przestępstwu prania pieniędzy lub przestępczości terrorystycznej.
Kto ma obowiązek rejestracji?
Ewidencja obejmuje dane rzeczywistych właścicieli osób prawnych wpisanych do jednego z rejestrów publicznych zgodnie z ustawą o rejestrach (są to rejestr handlowy, rejestr fundacji, wspólnota mieszkaniowa, rejestr organizacji pożytku publicznego) oraz funduszy powierniczych wpisanych do rejestru powierniczego.
Obowiązek rejestracji dotyczy zatem również niektórych podmiotów prawa publicznego, takich jak państwowe i terytorialne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (przedszkola, szkoły podstawowe i średnie), przedsiębiorstwa państwowe, a także związki zawodowe i organizacje pracodawców, fundacje i fundusze itp. Obowiązek rejestracji nie obejmuje jednak kościołów i związków wyznaniowych, partii czy ruchów politycznych.
My skupimy się na rzeczywistych właścicielach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (s.r.o.).
Kto jest rzeczywistym właścicielem?
Prawdziwym właścicielem s.r.o. jest osoba, która faktycznie lub prawnie, bezpośrednio lub pośrednio, ma prawo wywierać decydujący wpływ na spółkę. W przypadku spółek prawa handlowego uważa się, że ich rzeczywistym właścicielem jest osoba fizyczna, która:
- samodzielnie lub wspólnie z osobami działającymi w porozumieniu, ma więcej niż 25% praw głosu w tej spółce lub ma udział przekraczający 25% w kapitale zakładowym (ewentualnie taką spółkę kontroluje samodzielnie lub w porozumieniu z innymi osobami); lub
- ma prawo otrzymać co najmniej 25% zysków tej spółki.
Jeśli nie można określić rzeczywistego właściciela za pomocą wytycznych w powyższych punktach, uznaje się, że jest nim członek organu statutowego, przedstawiciel podmiotu prawnego w tym organie lub osoba na stanowisku podobnym do stanowiska członka organu statutowego.
Zgodnie z powyższymi zasadami zawsze powinno być możliwe znalezienie konkretnej osoby fizycznej, która jest w rozumieniu ustawy uważana za rzeczywistego właściciela. Jeśli wymienione wytyczne spełnia kilka osób, wszystkie są traktowane jako rzeczywiści właściciele spółki.
Jakie dane są wpisywane do ewidencji?
Do ewidencji wpisuje się imię i nazwisko właściciela, adres, pod którym przebywa (lub adres miejsca zamieszkania), datę urodzenia, PESEL, obywatelstwo, a także informacje o części udziałów w głosach, dane o tym, czy pozycja właściciela opiera się na bezpośrednim wpływie na osobę prawną lub na udziale w dysponowaniu środkami, np. czy jest ich odbiorcą.
Jak wygląda rejestracja?
Wniosek o wpis lub zmianę danych składa się za pomocą inteligentnego formularza, który jest dostępny na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, do którego dołącza się dokumenty, potwierdzające wpisywane informacje. Odpowiednim sądem rejestrowym jest sąd okręgowy odpowiedni ze względu na siedzibę spółki. Można też dokonać wpisu bezpośredniego, zlecając go notariuszowi.
Sąd rejestrowy jest prawnie zobowiązany do wpisania lub zmiany danych właściciela w ciągu 5 dni roboczych od daty otrzymania wniosku. Sąd nie wydaje w tej sprawie decyzji. Jedynie w przypadku, gdy wniosek o rejestrację lub zmianę danych jest niekompletny, niezrozumiały lub niejasny, sąd prześle powiadomienie osobie składającej wniosek, podając przyczyny jego odrzucenia, w tym wskazówki dotyczące sposobu usunięcia braków.
Opłata sądowa za wpisanie lub zmianę danych wynosi 1000 CZK.
Do kiedy należy dokonać wpisu?
Termin, w którym powyższy obowiązek musi być spełniony to dla podmiotów wpisanych do rejestru handlowego (a więc spółek prawa handlowego) to do 1 stycznia 2019 r. Inne osoby prawne (np. stowarzyszenia) i fundusze powiernicze są zobowiązane do wprowadzania wpisów do 1 stycznia 2021 roku.
Sankcje
Ponieważ ewidencja nie jest rejestrem publicznym w rozumieniu ustawy, nie ma też bezpośrednich sankcji za niespełnienie obowiązku rejestracji. Należy jednak zauważyć, że brak rejestracji może mieć negatywne konsekwencje w kontekście innych przepisów, takich jak ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (transakcje mogą zostać ocenione przez uprawniony podmiot jako podejrzane, a w konsekwencji nie zostaną zrealizowane), ustawa o zamówieniach publicznych (wykluczenie z procedury przetargowej) lub ustawy o upadłości.
