Wiek emerytalny
W Czeskiej republice wiek emerytalny dla osób narodzonych w latach 1936 – 1971 stanowi się w oparciu o tabelę i określa w latach oraz miesiącach. Różni się dla mężczyzn i kobiet. W przypadku tych drugich bierze się też pod uwagę liczbę wychowanych dzieci.
Dla osób urodzonych po roku 1971 wiek emerytalny został ujednolicony i wynosi 65 lat.
Wiek emerytalny kobiet
Wychowywanie dziecka pozwala na obniżenie wieku emerytalnego, ale istnieje kilka warunków, aby zostało ono uznane w procesie przyznawania emerytury. Po pierwsze kobieta wychowuje lub wychowywała dziecko niepełnoletnie przynajmniej przez 10 lat, przy czym nie musi to być okres nieprzerwany. Jeśli podjęła się wychowania dziecka, które ukończyło 8 rok życia, wymagany okres wychowywania skraca się do 5 lat. Wlicza się okresy, w których kobieta nie mogła osobiście zajmować się dzieckiem z powodu choroby własnej lub dziecka.
Jednocześnie kobietę i dziecko musi łączyć określona relacja. Nie chodzi tu jedynie o dziecko biologiczne, ale również o dziecko przysposobione, o dziecko, nad którym kobieta przejęła trwałą opiekę zastępującą opiekę rodziców, dalej o dziecko małżonka, któremu opieka została przyznana sądownie lub na podstawie umowy między rodzicami potwierdzonej przez sąd.
Wcześniejsza emerytura
Wiek emerytalny jest tylko jednym z warunków przyznania świadczenia. Istnieje bowiem możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Nie ma jednak całkowitej dowolności i tutaj również należy się trzymać stanowionych wiekowych limitów:
- osoba, której wiek emerytalny wynosi mniej niż 63 lata, może przejść na wcześniejszą emeryturę o 3 lata wcześniej (a więc w wieku 60 lat);
- osoba, której wiek emerytalny wynosi 63 lata lub więcej, może przejść na wcześniejszą emeryturę o 5 lat wcześniej, ale musi mieć ukończone 60 lat.
Minimalny okres ubezpieczenia
Drugim warunkiem przejścia na emeryturę jest odpowiedni okres ubezpieczenia emerytalnego, który obowiązuje również przy wcześniejszym przejściu na emeryturę. W roku 2019 minimalny okres odprowadzania składek musi wynosić 30 lat, gdy brany jest pod uwagę wyłącznie staż pracy, lub 35 lat wliczając tak zwane zastępcze okresy ubezpieczenia (przykładowo okres nauki przygotowujący do zawodu, odbywania obowiązkowej służby wojskowej w przypadku mężczyzn, opieki nad osobą niesamodzielną – np. niepełnosprawną itp.).
Jak obniżana jest wcześniejsza emerytura?
Odejście na wcześniejszą emeryturę wiąże się ze stopniowym obniżaniem świadczenia. Co więcej, nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego nie będzie ono przysługiwać w pełnym wymiarze.
Emerytura ma dwa składniki – wymiar podstawowy, który jest dla wszystkich świadczeniobiorców taki sam i w roku 2019 wynosi 3270 CZK, oraz wymiar procentowy, który zwiększa się za każdy przepracowany rok (za pierwsze 360 dni pracy wynosi 0,9% podstawy obliczeniowej, od 361. dnia zwiększa się co roku o 1,5% podstawy obliczeniowej).
Przy wcześniejszym przejściu na emeryturę wymiar podstawowy pozostaje niezmienny, ale zmniejsza się drugi ze składników świadczenia. Wysokość obniżki zależy od długości okresu liczonego od daty przyznania wcześniejszej emerytury do osiągnięcia wieku emerytalnego. Procentowy wymiar emerytury jest pomniejszany za każde rozpoczęte 90 dni kalendarzowych w następujący sposób:
• o 0,9% podstawy obliczeniowej w ciągu pierwszych 360 dni kalendarzowych,
• o 1,2% w okresie od 361. dnia kalendarzowego do 720. dnia kalendarzowego
• oraz o 1,5% za okres od 721. dnia kalendarzowego.
Biorąc pod uwagę, jak skomplikowane jest obliczanie wymiaru świadczenia, warto skonsultować się z pracownikami urzędu ds. ubezpieczeń społecznych (Česká správa sociálního zabezpečení) lub skorzystać z kalkulatorów dostępnych na wielu stronach internetowych. Pomoże to w podjęciu decyzji, kiedy najbardziej się opłaca przejść na wcześniejszą emeryturę.
Gdzie wnioskować?
Wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego składa się w powiatowym urzędzie ds. zabezpieczenia społecznego (Okresní správa sociálního zabezpečení) odpowiedniego ze względu na miejsce stałego pobytu, najwcześniej cztery miesiące przed planowanym przejściem na emeryturę. Nie ma możliwości, aby wstecznie wnioskować o emeryturę – będzie przyznana najwcześniej od dnia złożenia wniosku (przechodząc na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego, istnieje taka możliwość). Trzeba też pamiętać, że wnioskując o przyznanie wcześniejszej emerytury, całkowicie rezygnujemy z prawa do emerytury w pełnym wymiarze, która byłaby przyznana po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Wniosek można wypełnić na miejscu z pomocą urzędnika. Należy oczywiście przedłożyć dowód osobisty. Jeśli chcemy, aby uznano również zastępcze okresy ubezpieczenia, nie można zapomnieć o dokumentach je potwierdzających (na przykład akty urodzenia dzieci, dokumenty potwierdzające okres studiów lub odbywania służby wojskowej).
Przejście na wcześniejszą emeryturę a praca zarobkowa
Wcześniejsze przejście na emeryturę uniemożliwia podjęcie pracy na warunkach, które przewidują udział w ubezpieczeniu społecznym (emerytalnym) aż do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego. Można jednak podjąć pracę w tzw. małym wymiarze, na podstawie umowy o czynności zawodowej (dohoda o pracovní činnosti), pod warunkiem, że wynagrodzenie nie przekracza 3 000 CZK brutto na miesiąc lub pracować tzw. umowę o wykonanie pracy (dohoda o provedení práce), jeśli wynagrodzenie brutto nie przekracza 10 000 CZK miesięcznie.
Można też prowadzić własną działalność gospodarczą pod warunkiem, że roczny zysk nie przekroczy górnej granicy, która w roku 2019 wynosi 78 476 CZK netto.
Po osiągnięciu wieku emerytalnego można jednak podjąć pracę w pełnym wymiarze lub osiągać większe zyski z prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ od tego momentu wszystkich emerytów obowiązują takie same zasady. Oznacza to również, że od tego momentu każde 360 dni działalności zarobkowej, przewidującej udział w ubezpieczeniu, uprawnia do wnioskowania o podwyższenie już pobieranego świadczenia.
Jeśli osoba pobierająca wcześniejszą emeryturę, jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, podejmie pracę zarobkową, która przewiduje udział w ubezpieczeniu, wypłata świadczenia zostanie wstrzymana do momentu zakończenia pracy lub osiągnięcia wieku emerytalnego. Okoliczność tę należy zgłosić w urzędzie ds. zabezpieczenia społecznego w ciągu ośmiu dni od podjęcia pracy. Po zakończeniu zatrudnienia lub osiągnięciu wieku emerytalnego wypłata świadczenia zostanie wznowiona na wniosek zainteresowanego. Wymiar procentowy emerytury może być w ten sposób podwyższony, biorąc pod uwagę czas, który emeryt przepracował bez pobierania świadczenia emerytalnego.
