Kiedy cudzoziemiec nabywa prawo do emerytury?
Nabycie praw emerytalnych związane jest ze spełnieniem dwóch warunków. Osiągnięcie odpowiedniego wieku emrytalnego oraz pozostawanie ubezpieczonym przez odpowiednio długi czas, czy też posidanie tzw. minimalnego stażu pracy – ten warunek jest w ogóle kluczowy, aby móc ubiegać się o emeryturę. Na wysokość świadczenia ma również wpływ wysokość zarobków.
Jeśli spełniamy obie przesłanki przyznania emerytury w jednym państwie UE i nie pracowaliśmy żadnym innym, to właśnie ono będzie nam wypłacać świadczenie, w oparciu o przepisy wewnętrzne. Przysługuje nam więc pełna państwowa emerytura. Przyznanie świadczenia nie jest uwarunkowane tym, czy jesteśmy obywatelami danego kraju. Nie ma też znaczenia, czy w danym państwie aktualnie przebywamy.
Uprawnienia cudzoziemców
Poruszając temat ubiegania się o emeryturę w którymś z państw UE, należy podkreślić różnicę w uznawaniu okresów ubezpieczenia w ramach Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a państw trzecich.
Jeśli pracowaliśmy w kilku państwach UE to sumuje się okres ubezpieczenia z wszystkich tych państw, co zapewnia Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w UE (państwa EOG również sumują okresy ubezpieczenia w państwach UE).
Sumowanie okresów ubezpieczenia nie będzie miało zastosowania, jeśli pracowaliśmy w państwie trzecim, które nie jest stroną umowy o zabezpieczeniu społecznym.
Emerytura częściowa
Rozróżnić jednak należy okres ubezpieczenia niezbędny do uzyskania prawa emerytalnego, od okresu ubezpieczenia, który jest podstawą do wyliczenia wysokości ubezpieczenia. Każde z państw członkowskich będzie bowiem wypłacać częściową emeryturę, a więc wyliczoną w oparciu o lata przepracowane w danym państwie. Długość okresu ubezpieczenia w danym państwie ma zasadniczy wpływ na wysokość przyznanej emerytury częściowej.
Wyliczanie emerytury wygląda następująco
Zakłady ubezpieczeń emerytalnych każdego z państw, w których pracowaliśmy, ustalają ile składek zostało odprowadzonych danym państwie, a ile w pozostałych krajach. Biorą pod uwagę również okres ubezpieczenia w poszczególnych państwach.
Następnie sumują okresy składkowe i ustalają, jaka byłaby wysokość świadczenia, gdyby wszystkie składki zostały odprowadzone do krajowego systemu emerytalnego (a więc wewnętrznego systemu danego państwa). Wyliczają w ten sposób tzw. teoretyczną kwotę emerytury.
Kolejnym krokiem jest wyliczenie tzw. świadczenia proporcjonalnego. Urzędy dzielą więc teoretyczną kwotę emerytury przez okres, w którym rzeczywiście pozostawaliśmy ubezpieczeni w danym państwie.
Istnieje również świadczenie niezależne, które przysługuje, jeśli spełniamy przesłanki uzyskania pełnej emerytury w danym państwie bez konieczności sumowania okresów z innych krajów.
Zakład porówna emeryturę proporcjonalną oraz niezależną i przyzna nam wyższe świadczenie.
Prawa emerytalne nie muszą być nabywane jednocześnie w każdym z państw, ponieważ to wewnętrzne przepisy regulują wiek emerytalny i minimalny okres ubezpieczenia. Świadczenie zostanie przyznane w każdym państwie, w którym pracowaliśmy przynajmniej rok. Jest mało prawdopodobne, aby emerytura została przyznana, jeśli ten okres był krótszy. Będzie jednak sumowany z okresami ubezpieczenia w innych państwach UE (będzie wliczany do minimalnego okresu ubezpieczenia).
Wypłata emerytury
Każde z państw, które przyznało nam świadczenia, będzie wypłacać odpowiednią kwotę na nasze konto w UE. Nie należy się obawiać kosztów związanych z transferem, ponieważ zgodnie z przepisami unijnymi emerytura nie może zostać obniżona z powodu konieczności jej przekazania do innego państwa.
Jeśli jednak nie mieszkamy w UE może się okazać, że trzeba będzie założyć konta bankowe w tych państwach, które świadczenie przyznały.
Gdzie wnioskować o emeryturę?
Wniosek o przyznanie emerytury składa się w zakładzie ubezpieczeń emerytalnych tego państwa, w którym aktualnie mieszkamy lub w ostatnim z państw, w którym pracowaliśmy. Jeśli zamieszkujemy aktualnie kraj, w którym nigdy nie pracowaliśmy, urząd przekaże nasz wniosek do zakładu ubezpieczeń tego państwa, w którym znajdowało się nasze ostatnie miejsce pracy i to właśnie ta instytucja będzie odpowiedzialna za przyznanie świadczenia i zgromadzenie danych z państw, w których pracowaliśmy. Aby otrzymać emeryturę z kilku państw UE wystarczy więc złożyć wniosek w jednym z nich.
Jak wnioskować o emeryturę w Czechach?
Z roku na rok przedłuża się okres ubezpieczenia, który uprawnia do nabycia praw emerytalnych. W roku 2010 wystarczył okres 26 lat, po roku 2018 jest to 35 lat. W przypadku kobiet jednym z kryteriów jest również liczba wychowanych dzieci. Upraszczajac – im więcej dzieci, tym niższy wiek emerytalny. Więcej informacji znajdą Państwo w artykule poświęconym czeskim emeryturom.
Wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego składa się w powiatowym urzędzie ds. zabezpieczenia społecznego (Okresní správa sociálního zabezpečení) najwcześniej cztery miesiące przed przejściem na emeryturę. Można też wnioskować „wstecznie” – 5 lat od nabycia praw emerytalnych.
Do wniosku należy dołączyć:
- Dowód osobisty, a obywatele państw trzecich – paszport lub pozwolenie na pobyt;
- Dokumenty potwierdzające studia, ewentualnie edukację (nawet niedokończoną);
- Mężczyźni dołączają dokument potwierdzający odbycie służby wojskowej;
- Dokumenty potwierdzające wychowywanie dzieci;
- Potwierdzenie od pracodawcy o wypłaconym odszkodowaniu za stratę na zarobkach z tytuły niezdolności do pracy wynikłej przy pracy (choroba zawodowa);
- Potwierdzenie od pracodawcy o specjalnym dodatku dla górników, wypłaconym przed rokiem 1996;
- Jeśli zainteresowany chce, aby emerytura była wypłacana na konto bankowe, musi dołączyć do wniosku również odpowiedni formularz potwierdzony przez bank („Žádost o zařízení výplaty důchodu poukazem na účet“);
- Dokumenty potwierdzające zatrudnienie za granicą;
- Wykres ubezpieczenia emerytalnego z ostatniej pracy.
Czy na emeryturze można pracować?
Istnieje taka możliwość, ponieważ formalne przejście na emeryturę nie może być powodem rozwiązania stosunku pracy. Nie ma też konieczności zawierania nowej umowy czy aneksu. Będąc na emeryturze, można również kontynuować prowadzenie własnej działalności gospodarczej.
