Co to jest system pomocy społecznej?
Pomoc społeczna oznacza w szerokim rozumieniu pomoc ze strony państwa w niekorzystnych sytuacjach życiowych, w których obywatel nie jest w stanie sam sobie poradzić. Chodzi przede wszystkim o sytuacje związane ze stanem zdrowia, rodziną (macierzyństwo, utrata żywiciela rodziny), wiekiem (starość, utrata partnera), bezrobociem, ubóstwem, problemami z adaptacją społeczną (np. bezdomność). Niektóre sytuacje maja charakter tymczasowy (jak np. bezrobocie), inne są długotrwałe (starość, inwalidztwo). Rodzaj problemu bierze się pod uwagę przy określaniu formy należnej pomocy, długości jej trwania czy wysokości świadczeń.
Pomoc państwa polega na podporze finansowej i materialnej oraz wsparciu w postaci odpowiednich służb i usług, które mają zapobiec napięciom społecznym. Głównym celem jest zapewnienie obywatelom niezbędnego poziomu życia.
Ogólna charakterystyka czeskiego systemu
Czeski system opieki społecznej opiera się na trzech filarach – ubezpieczeniu, wsparciu i pomocy.
Składki na ubezpieczenie społeczne
Składki na ubezpieczenie społeczne są obowiązkowe i odprowadzane z wynagrodzenia pracownika lub dochodów z jednoosobowej działalności gospodarczej. W przypadku osób zatrudnionych, część składek potrąca się automatycznie z wynagrodzenia, część opłaca za pracownika pracodawca. Osoby prowadzące działalność jednoosobową mają obowiązek samodzielnie regulować należności związane z ubezpieczeniem społecznym.
Składki pracownika
Ubezpieczenie społeczne pracownika wynosi łącznie 31,5% wynagrodzenia brutto, z czego 6,5% płaci pracownik, a resztę pracodawca. Ubezpieczenie obejmuje:
- składki na ubezpieczenie chorobowe (2,3 %, całość opłaca pracodawca)
- składki na ubezpieczenie emerytalne (6,5 % opłaca pracownik, 21,5 % opłaca pracodawca)
- wkład w państwową politykę zatrudnienia (1,2 % całość opłaca pracodawca).
Pracodawca odprowadza składki za poszczególne miesiące w terminie od 1. do 20. dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Składkę wpłaca się na konto właściwego ze względu na lokalizację firmy okręgowego urzędu ds. zabezpieczenia społecznego (okresní správa sociálního zabezpečení).
Inaczej niż w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego, składki na ubezpieczenie społeczne nie są obowiązkowe dla osób, które nie osiągają dochodu objętego podatkiem dochodowym lub których miesięczne wynagrodzenie nie przekracza 3000 CZK brutto.
Składki osób prowadzących własną działalność
Osoby prowadzące działalność jednoosobową również muszą odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne. Podstawą ich wyliczenia jest miesięczny dochód wykazany w zeznaniu podatkowym. W pierwszym roku swojej działalności, należy więc opłacać zaliczki na ubezpieczenia, których wysokość jest narzucana odgórnie i zmienia się każdorocznie. Uzależniona jest również od tego, czy działalność jest głównym lub dodatkowym źródłem dochodu.
Składki obowiązkowe:
- Jeśli działalność jest głównym źródłem dochodu to minimalną podstawę będzie stanowić kwota 8 175 CZK, z której wylicza się 29,2 %, co po zaokrągleniu na całe korony w górę daje kwotę 2 388 CZK.
- Jeśli działalność jest dodatkowym źródłem dochodu, minimalną podstawę będzie stanowić kwota 3 270 CZK, z której wylicza się 29,2 %, co po zaokrągleniu na całe korony w górę daje kwotę 955 CZK. Jeśli roczne dochody z działalności będącej dodatkowym źródłem dochodu nie przekroczą 78 476 CZK, nie ma konieczności opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Składki na ubezpieczenie chorobowe są dobrowolne i wyliczane w oparciu o narzucaną podstawę, która w roku 2019 wynosi 6000 CZK. Z tej kwoty wylicza się 2,3 %, daje składkę w wysokości 138 CZK.
!!! Jeśli roczny dochód wykazany w zeznaniu podatkowym przekroczy 1 569 552 CZK to od dochodów przekraczających tę kwotę również nie trzeba odprowadzać składek na ubezpieczenie społeczne.
W 2019 roku osoby prowadzące działalność obowiązuje nowy system opłacania zaliczek na ubezpieczenie społeczne. Od początku roku, zaliczki należy wpłacać na konto właściwego ze względu na miejsce zamieszkania okręgowego urzędu ds. zabezpieczenia społecznego w miesiącu, którego dotyczą, a więc od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego. Jeśli nie posiadamy na terenie Czechach miejsca zamieszkania, bierze się pod uwagę adres pobytu. Jeśli nie przebywamy w Czechach – decydujące jest miejsce wykonywania działalności.
W oparciu o powyższe płatności ustala się wysokość niektórych świadczeń socjalnych. Opłacone składki emerytalne są podstawą do wyliczenia należnej emerytury, składki chorobowe służą do wypłacenia chorobowego, macierzyńskiego czy tacierzyńskiego. Osoby prowadzące własną działalność jednoosobową powinny pamiętać, że jeśli nie opłacają składek chorobowych, nie przysługuje im prawo np. do urlopu macierzyńskiego.
Wsparcie
Jest w Czechach realizowane poprzez system państwowych świadczeń socjalnych, którymi zajmuje się urząd pracy właściwy ze względu na stałe miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Państwowy system świadczeń socjalnych zapewnia m.in. świadczenie porodowe, świadczenie pogrzebowe, dodatek rodzicielski, dodatek mieszkaniowy czy zasiłek socjalny.
Pomoc
Ten filar jest uzupełniający i zapewnia pomoc w sytuacjach, w których pomoc z dwóch poprzednich filarów jest niewystarczająca, a obywatel nie może rozwiązać sytuacji za pomocą własnych środków. W Republice Czeskiej są to świadczenia o charakterze materialnym i świadczenia z opieki społecznej np. zasiłek na utrzymanie, natychmiastowa pomoc kryzysowa, zasiłek dla osób niepełnosprawnych, zasiłek opiekuńczy.
